پنج سال پس از طغیان بزرگ مسمومیت با الکل متانول در رفسنجان

سخن سردبیر Editorial مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان دوره هفدهم، اردیبشهت 1397، 186-185   پنج سال پس از طغیان بزرگ مسمومیت با الکل متانول در رفسنجان Five Years after methanol mass poisoning outbreak in Rafsanjan   محسن رضائیان[1]،[2]   در خردادماه سال 1392 مصادف با ماه می‌سال 2013 میلادی یک طغیان (outbreak) بزرگ ناشی از مسمومیت با الکل متانول در شهر رفسنجان رخ داد. هدف از نگارش این سخن سردبیری، بررسی این نکته مهم می‌باشد که چگونه پس از پنج سال، جنبه‌های مختلف این طغیان در قالب مقالات علمی، منتشر و در اختیار جامعه علمی‌ایران و جهان قرار گرفته است؟ پاسخ به این سوال از آن جهت حائز اهمیت است که مشخص می‌نماید با توجه به وسعت طغیان و عواقب ناشی از آن، آیا مطالعات علمی‌لازم در خصوص مشخص نمودن عوامل، مدیریت و پیشگیری از رخداد موارد مشابه در آینده به عمل آمده است یا خیر [1]. برای پاسخگویی به سوال فوق، جستجوی نسبتاً جامعی در منابع علمی‌منتشر شده به زبان انگلیسی و فارسی به عمل آمد که منتج به شناسایی سه مقاله مرتبط به زبان انگلیسی و یک مقاله مرتبط به زبان فارسی گردید. آنچه در ادامه می‌آید شرح مختصری از این چهار مطالعه بوده و نتیجه گیری نهایی بر عهده خوانندگان فرهیخته می‌باشد. نخستین مقاله انگلیسی در سال 2015 میلادی توسط حسنیان مقدم و همکاران در مجله معتبر Journal of Public Health از انتشارات آکسفورد با ضریب تأثیر 125/2 منتشر شد. وابستگی سازمانی یکی از هفت نویسنده این مقاله، به دانشگاه علوم پزشکی کرمان و وابستگی های سازمانی سایر نویسندگان، مربوط به مراکز مختلف علمی‌ و پژوهشی مستقر در تهران بود [2]. در این مقاله، تاریخ دقیق طغیان از 29 ماه می‌ تا 3 ماه ژوئن گزارش شده است. تعداد کل مبتلایان، 694 نفر عنوان شده است که 361 نفر از آنها در شهر رفسنجان و 333 نفر دیگر، در سایر شهرهای استان کرمان و یزد تحت مداوا قرار گرفتند و تعداد مرگ و میر ناشی از این طغیان، هشت نفر گزارش شده است. در این مقاله، به نقش ارسال پیامک و برنامه رادیویی محلی در پیدا کردن موارد مسمومیت پرداخته شده است و در انتها به ضرورت تدوین یک دستورالعمل ملی برای مدیریت طغیان‌های بزرگ مسمومیت با متانول اشاره شده است [2]. مقاله دوم انگلیسی نیز در سال 2015 توسط خدادادی زاده و همکاران در مجله Journal of Occupational Health and Epidemiology از انتشارات دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان منتشر شد. نویسنده اول این مقاله از دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان و دو نویسنده دیگر از دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی بودند [3]. این مطالعه با هدف تعیین اثر بخشی فعالیت‌های به عمل آمده در بیمارستان حضرت علی ابن ابیطالب (ع) شهر رفسنجان به منظور مدیریت 361 مورد مسمومیت با الکل که به این بیمارستان مراجعه کرده بودند، انجام شد. روش جمع‌آوری داده‌ها با استفاده از بررسی مدارک موجود و مصاحبه عینی و مستقیم با مسؤلین درگیر در مدیریت این طغیان در بیمارستان و معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان صورت پذیرفته است. در این مطالعه و در مدیریت طغیان، از چهار عامل هماهنگی (Coordination)، ارتباط (Communication)، کنترل (Control) و دستور (Command)، وضعیت عامل ارتباط نسبت به سایر عوامل، جایگاه مهم‌تری داشت. همچنین، از چهار عامل تخصص (Specialty)، وسایل (Stuff)، پرسنل (Staff) و فضا (Space)، عملکرد پرسنل قابل قبول گزارش گردید. نهایتا، از سه عامل حمل و نقل (Transport)، درمان (Treat) و تریاژ (Triage)، دو عامل حمل و نقل و درمان در حد قابل قبولی گزارش گردید [3]. سومین مقاله انگلیسی در سال 2017 میلادی توسط میرزایی و همکاران در مجله Internal Medicine and Medical Investigation Journal از انتشارات Mehrabani منتشر شده است. تمامی‌پنج نویسنده این مقاله مرتبط با دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان بودند [4]. این مقاله به بررسی یافته‌های بالینی و آزمایشگاهی 252 مورد از موارد مسمومیت به الکل مراجعه کننده به بیمارستان حضرت علی ابن ابیطالب (ع) رفسنجان می‌پردازد. مهم‌ترین یافته‌های این مطالعه، وجود اختلالات بینایی (Visual disturbance) در 7/39 درصد و علائم گوارشی (Gastrointestinal symptoms) در 1/7 درصد از مجموع موارد بود. همچنین در این مطالعه، روند کاهش pco2 با کاهش pH در بیمارانی که جان سالم به در بردند، مشاهده شد. در حالی که عکس این روند در بیمارانی که جان خود را از دست دادند، مشاهده شد. همچنین، پذیرش سریع و بهبود شرایط تنفسی ناشی از اسیدوز متابولیک (Metabolic acidosis) رابطه مستقیمی‌ با نجات جان بیماران داشت [4]. بالاخره، تنها مقاله فارسی نیز در سال 1393 هجری شمسی برابر با 2015 میلادی توسط حق‌دوست و همکاران در مجله علمی‌پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان منتشر گردید. از بین نویسندگان، تنها یک نویسنده وابستگی سازمانی به دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان داشت و سایر نویسندگان وابستگی سازمانی به دانشگاه علوم پزشکی کرمان داشتند [5]. هدف این مطالعه، بررسی علل مصرف مشروبات الکلی در شهرستان رفسنجان بود. بخشی از اطلاعات این مطالعه توسط پرسشنامه تنها از 80 نفر از مسمومین با الکل جمع‌آوری شد و بخش دیگر به صورت مصاحبه وسیع با 24 نفر از افراد درگیر (متخصصان، مسؤلین و افراد مسموم) به دست آمد. نتایج مطالعه نشان داد که 90 درصد از مسمومین تحت مطالعه، دلیل مصرف الکل را بیکاری و نداشتن سرگرمی‌ اعلام کرده‌اند. همچنین، نتایج نشان داد که در برخی از زیرگروه‌های جامعه، مادی‌گرایی و فردگرایی، تبدیل به باورها و ارزش‌های قابل قبول شده‌اند و شبکه‌های مجازی و ماهواره‌ها به ضعف‌های اجتماعی دامن می‌زنند [5].   References [1] Rezaeian M. Are scientific articles in health domain published based on the bulk of the existing problems? JRUMS 2016; 15 (2):179-184. [2] Hassanian-Moghaddam H, Nikfarjam A, Mirafzal A, Saberinia A, Nasehi AA, Masoumi Asl H, et al. Methanol mass poisoning in Iran: role of case finding in outbreak management. J Public Health (Oxf) 2015; 37(2):354-9. [3] Khodadizadeh A, Jahangiri K, Sharifian S. Hospital surge capacity management of methanol poisoning in an iranian hospital: a case-study in Rafsanjan, Iran. J Occupational Health Epidemiol (JOHE) 2015; 4(1): 9-18. [4] Mirzaee V, Riahi Z, Sharifzadeh Z, Kardoust Parizi M, Adinehpour A. Survey on methanol poisoning epidemic in rafsanjan city in year 2013. Inter Med and Medical Investingation J 2017; 2(3): 84-9. [5] Haghdoost AA, Emami M, Esmaili M, Soberinia A, Nezhad Ghaderi M, Mehrolhassani MH. Survey the status and causes of alcohol consumption: A case study of the epidemic alcohol poisoning in Rafsanjan in 2013. JRUMS 2015; 13(10): 991-1006.     [1]- استاد گروه آموزشی اپیدمیولوژی و آمار زیستی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، رفسنجان، ایران     تلفن: 31315123-034، دورنگار: 31315123-034، پست الکترونیکی: [email protected]، ارکید:  0000-0003-3070-0166 [2]- استاد مرکز تحقیقات محیط کار، دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، رفسنجان، ایران